U bent een leesspecialist (en u weet het niet eens)
U staat er waarschijnlijk nooit bij stil, maar u heeft ooit een zeer complexe vaardigheid geleerd. En u kunt deze zo goed dat u er quasi nooit bij stilstaat hoe moeilijk het is om te doen wat u iedere dag als vanzelfsprekend doet. De verwezelijking waar ik over spreek is dat u zonder problemen de Nederlandse taal kan lezen en schrijven. En dat is een verwezenlijking waar u trots op mag zijn. Moeilijk?! Vraagt u? Ja, eigenlijk veel complexer dan het gemak waarmee u het doet zou laten vermoeden. Maar, denken velen dan, hoe moeilijk kan het zijn? Je hoort een klank, je neemt de bijhorende letter en klaar. Ja (en neen), maar sta mij toe te zeggen dat u een specialist bent, zelfs al beseft u dat misschien niet. En specialisten zijn vaak vergeten hoe moeilijk het was om een specialist te worden.
De verborgen complexiteit die jij onder de knie hebt.
Laat me u overtuigen dat u een specialist bent in het lezen en schrijven en dat u zich niet meer kunt herinneren wat voor beginners complex is. Misschien heeft u het zelfs nooit moeilijk gevonden. Neem het woord 'herlezen'. Ziet u de 3 e's? Besef nu dat elke e met een andere klank wordt uitgesproken. De eerste e wordt al eh uitgesproken, de tweede als e, de derde als uh.
Daar wil ik even bij stil staan, het merkwaardige feit dat wij in het Nederlands een letter verschillende klanken kan voorstellen! Het omgekeerde is ook waar, een klank kan door verschillende letters of door verschillende combinaties van letters worden weergegeven. Ik heb mij eens vastgebeten in een onderzoekje naar de (onbeklemtoonde) uh-klank, dezelfde klank die wordt voorgesteld door de laatste e van ons woord 'herlezen'. En wat blijkt, deze kan op velerlei verschillende manieren worden geschreven: de, een, aardig, makkelijk, kubus, etc... Daarbovenop hebben we dan nog de alom gekende ij vs. ei of de au vs. ou. Het is zelfs correcter om te zeggen dat er 4 varianten zijn van de au-klank: de au, ou, auw, ouw. En dit is nog maar het absolute begin. Het Nederlands zit boordevol van deze eigenaardigheden, die eerder regel dan uitzondering zijn. En dan hebben we nog niet over woorden van vreemde origine gesproken,...
De complexiteit wordt onvolledig of helemaal niet uitgelegd
Dus, wees trots op uzelf. U beheerst de complexiteit van deze taal zo goed dat u hier helemaal niet meer over nadenkt. En wat nog frappanter is dat het merendeel van de volwassenen zich deze complexe structuren hebben eigen gemaakt. En dit al vaak zonder dat deze perfect zijn uitgelegd.
Worden die niet in de basisschool uitgelegd? Deels,... er zijn vele regels die missen. Waarom? Omdat de leerkrachten die u de taal hebben onderwezen, net zoals u ook experten waren, die net zoals u, de schrijfwijze van een woord ook eerder aanvoelden dan beredeneren en dat die ook de regels als eerder vanzelfsprekend beschouwen.
Dyslexie, waar het probleem exact zit.
En daar wringt nu net het schoentje. Sommige kinderen, de taalzwakke kinderen en zware taalzwakke kinderen (dyslectici, zoals ikzelf), zijn om een of andere reden (en dit is niet per definitie domheid) niet in staat zich deze complexe structuren eigen te maken met de standaard leesmethoden. Omdat quasi alle courante methoden in het onderwijs de onderliggende regels niet (of onvolledig) expliciet maken. Maar zelfs met een onvolledige uitleg leert het merendeel van de mensen het, uiteindelijk, toch.
Daarboven heeft het Nederlands veel regels, veel meer dan een expert, zoals u, zou vermoeden. Al zitten al die regels ergens in uw onderbewustzijn. U gebruikt ze maar u kunt ze niet expliciet verwoorden.
Voor taalzwakke kinderen moet elke regel heel specifiek worden uitgelegd. Taalzwak zijn voelt aan alsof ik u, als kind, in de wiskundeklas zou zetten waar de leerkracht een driehoek op bord tekent en dan meteen zegt: Pythagoras is a^2+b^2=c^2, simpel, en doe nu oefeningen 4 tot 12. Dan kijkt u rond en zien u dat al onze klasgenootjes dit blijkbaar volledig begrepen hebben zonder verdere uitleg. Geen wonder dat menig dyslectisch kind psychologische problemen krijgt.
De oplossing: de regels expliciet maken
Dit is het inzicht waar deze methode op gestoeld is, taalzwakken en dyslectici leren in tegenstelling tot de meeste, niet van voorbeelden en halve instructies. Zij moeten de spellingsregels leren zoals wij allen de wiskunde geleerd hebben. Stapje voor stapje met elke regel, die u als specialist kent, expliciet gemaakt.
Laat ik u, als voorbeeld, een van de absolute basisregels tonen die we aan onze studenten geven die verschrijvingen* maken tegen de absolute basis:
**Picture**De spellingregels zijn vreemd en verwarrend
Heeft u hier ooit over nagedacht? Dit is een taalstructuur, een regel, een spellingsregel die u, als specialist, continue toepast en waar u nooit meer over nadenkt. Maar, geeft u toe, deze absolute basisregel van onze taal is best vreemd en verwarrend. Alle klinkers gedragen zich op een manier behalve de e! Een dyslectisch kind leert deze regel niet vanzelf door een grote hoeveelheid voorbeelden zoals anderen, zoals u ooit heeft gedaan. Een dyslectisch kind en later de dyslectische volwassene blijft altijd verward over de onrechtlijnigheid in de manier waarop wij schrijven en wanneer die e al dan niet kort (eh), al dan niet lang (e) en al dan niet als een uh wordt uitgesproken.
Velen lossen dit uiteindelijk op door te maskeren, zij leren duizenden woorden gewoon vanbuiten zo dat het op een zeker punt lijkt alsof zij geen probleem meer hebben maar vanaf ze een woord moeten spellen die ze niet vanbuiten hebben geleerd duikt het probleem terug op. Zij missen, in hun onderbewustzijn en in tegenstelling to u, de achterliggende regels.
Hoe lossen wij dit dan op?
Deze methode heeft alle spellingsregels van de Nederlandse taal geïndexeerd en we kunnen voor quasi alle verschrijvingen exact aanduiden welke regel daarop van toepassing zou moeten zijn. Ik gebruik de term verschrijving en niet schrijffout omdat ik niet denk dat iemand een fout kan maken tegen iets wat hen nog nooit deftig is uitgelegd. Daar het niet nuttig is iemand regels te laten leren die ze al kennen is deze methode volledig gepersonaliseerd.
Dicteren om te weten te komen welke spellingsregels niet gekend zijn
Eerst moeten we te weten komen welke regels de taalzwakke niet heeft geïnternaliseerd. Dit doen we door te dicteren. Waarom een dictee? Schrijven is in se een synoniem voor dicteren. Terwijl ik deze tekst schrijf dicteer ik eigenlijk de woorden die in mijn hoofd aan mijzelf.
Waarom beginnen we niet met het testen van de leesvaardigheid? Omdat de theorie is dat correct leren lezen volgt uit correct leren schrijven. Het is moeilijker om een woord correct te leren schrijven dan het is om dit te lezen, en veel taalzwakken lezen niet echt, ze gokken meer, en ze gokken vaak correct dus het valt niet altijd op hoe diep hun taalzwakte wel is.
We starten voor elke nieuwe student met een dictee. En we dicteren steeds moeilijkere zinnen totdat we op een moeilijkheidsgraad komen waar de taalzwakke de woorden niet meer vanbuiten kent. Door de verschrijvingen die de student dan maakt wordt duidelijk welke regels de taalzwakke (nog) niet beheerst. (Ik prefereer de term verschrijving omdat ik vind dat niemand een (schrijf)fout kan maken tegen iets wat hen nog nooit deftig is uitgelegd.)We willen er ook voor zorgen dat de student niet te veel nadenkt wanneer hij of zij het dictee schrijft .Dit omdat het uiteindelijk het onderbewuste is dat moet leren schrijven. U, goede lezer, denkt waarschijnlijk bijna nooit meer na over hoe iets geschreven moet worden Uw specialisatie, het schrijven, is zo goed als een reflex.
Repetitio mater studiorum est - Herhaling is de moeder der studiën
Hoe krijgen we dan deze regels in het hoofd van de taalzwakke, zowel bewust als onderbewust? De herhaling is de moeder van alle studiën wisten de Romeinen al. En dit passen we ook toe. De ontbrekende regels, die we via het dicteren ontdekken, worden op een steekkaart expliciet uitgeschreven en dit kaartje moet elke dag luidop door de student worden gelezen. Een goede lezer moet de student dan verbeteren als die iets leest wat er niet staat.
Elke dag? Ja, best elke dag, dit is uiteindelijk hoe de menselijke geest het best werkt. Maar, dit is uiteindelijk niet veel werk. Het zou eigenlijk niet langer dan 10-12 minuten per dag moeten duren.
En zo, over de loop van enkele maanden zullen de verbeteringen te zien zijn. Maar daar hoeft u mij niet op te vertrouwen, dit zal zichtbaar zijn op het profiel van de leerling waar u de vooruitgang kunt volgen. Daar kunt u in de lijst van alle Nederlandse spellingsregels zien welke de leerling beheerst, welke die nog aan het leren is.
Dyslexie heeft een oplossing.
